آذرخش،برق،صاعقه، یا آتشه نوعی تخلیه الکتریکی است که در اثر الکتریسیته ساکن بین دو ابر و یا ابر و زمین ایجاد می‌شود
در اثر برخورد ذرات آب یک جبهه هوای گرم به ذرات یخ یک جبهه هوای سرد، الکتریسیته ساکن بوجود می‌آید که نسبت به زمین دارای بار الکتریکی منفی بوده و در صورتی که فاصله منبع جریان الکتریکی به نسبت نزدیک به سطح زمین باشد، آذرخش بروز می‌کند. در رعد و برق های شدید معمولاً بیشترین تخلیه الکتریکی صورت می‌گیرد. دما در محل اصابت برق بسیار بالا می‌رود (حدود ۲۸٬۰۰۰ درجه کلوین که حدود ۵ برابر دمای سطح خورشید است)
در هنگام آذرخش معمولاً مقداری از نیتروژن هوا به ترکیبات نیتریدی محلول در آب تبدیل می‌شود. رعد و برقی که بین ابر و زمین است معمولاً از ابر به زمین می‌زند (رعد منفی) ولی در برخی موارد نادر هم رعد از زمین به ابر می‌زند (رعد مثبت).در این حالت (رعد مثبت) زمین دارای بار منفی است و ابر دارای بار مثبت



خطر صاعقه در طبیعت گردی
طبیعت گردهایی که در بهار راهی کوه و دشت می شوند، خوب می دانند که در بهار علاوه بر تمام خطرات سفر، یک خطر جدی دیگر هم آنها را تهدید می کند:و آن چیزی نیست جز صاعقه!
برای بیشتر ما صاعقه شاید یک حادثه کمیاب باشد که ذهنیت درستی از آن نداریم اما وقتی قرار باشد به عنوان یک طبیعت گرد حرفه ای در بهار راهی ارتفاعات شویم، باید همه چیز را درباره این حادثه سریع و جدی بشناسیم.
همه می دانیم که رعد و برق نوعی تخلیه الکتریکی است که در اثر الکتریسته ساکن بین دو ابر و زمین ایجاد می شود اما شاید تا به حال نشنیده باشید که ایران یکی از صاعقه خیزترین مناطق دنیاست. به خصوص دشت خوزستان، کوه های زاگرس و البرز.
ما بیشتر به سه روش مورد آسیب صاعقه قرار می گیریم:
1.برخورد مستقیم که در آن صاعقه مستقیم به فرد برخورد می کند.
2.جریان زمینی که صاعقه در فاصله ای دورتر به زمین برخورد کرده و از طریق زمین به بدن فرد می رسد.
3.جریان القایی: تخلیه الکتریکی با بدن فرد از طریق هوای باردار اطراف.

در این موارد بیشتر بسته به شدت بار الکتریکی سوختگی، مشکلات تنفسی، ایست قلبی، ضایعات چشمی، ناشنوایی، مشکلات مغزی، شوک، خونریزی داخلی، آسیب به دستگاه عصبی، شکستگی، و ضایعات استخوانی، اتفاق می افتد. اما با توجه به حالت ابرها و صدای رعد و برق از دور می توان وضعیت را زود تر تشخیص داد و یک نقطه امن را برای خود یافت.
چطور پناه بگیریم؟
1) در مکان های مرتفع قرار نگیرید.
2) از درختان، تپه ها، دیرک ها، سیم برق هوایی، لوله های فلزی ، علفزار های مرطوب ، جویبار ها ، مکان های پر آب و رودخانه ها دور شوید.
3) به اشیا فلزی ( مانند دوچرخه، نرده های آهنی، قلاب ماهیگیری، لوازم فلزی خانه و واگن های راه آهن، باطون کوهنوردی و... ) دست نزنید.
4) اگر در فضای باز گرفتار رعد و برق شدید، سریع اشیا فلزی را از خود دور کرده و زیر خود یک عایق مانند کوله پشتی یا زیر انداز و یا هر عایق دیگری قرار دهید و زانو و پاهای خود را نزدیک یکدیگر قرار داده و سر خود را خم کنید و به حالت چمباتمه بنشینید.
5) اگر در حال شناکردن هستید یا روی قایق سوارید به سرعت از آب بیرون بیایید و در صورتی که نزدیک به آب هستید به سرعت از آن دور شوید.
6) زیرتک درخت ها و یا درختان بلند پناه نگیرید. در صورتی که در منطقه ای پر درخت هستید زیر کوتاه ترین درخت پناه بگیرید. ایستادن زیرتک درخت یا روی تپه هنگام صاعقه بدترین کار می باشد.!!
7) در نقاط مرتفع پناه نگیرید و به نقاط پست بروید.
8) از لبه صخره ها و بلندی قله ها فاصله بگیرید و به ارتفاعات پایین دست فرود آیید.
9) به غار های عمیق پناه ببرید. غار های کم عمق می تواند خطرناک باشد.
10) اگر هنگام رعد و برق، احساس کردید که موهای سرتان سیخ شده و یا در پوست خود احساس مور مور شدن کردید و یا از سنگ‎ها و اشیا اطراف خود صدای وزوز شنیدند و یا بوی اوزون به مشامتان رسید،در صورت شناسایی نقطه ای امن در نزدیکی خود به سرعت به آن مکان امن بروید (در حالت خمیده پیشروری کنید) در غیر این صورت به سرعت مانند حالت گفته شده در شماره ی 4 زمین گیر شوید.
به مکان های زیر بروید:
بین درختان کوتاه در بین درختان بلند ، مکان های خشک وبدون گیاه.
11) در صورتی که در اتومبیل هستید،‌ در محل مطمئن توقف کنید و موتور را خاموش کنید و آنتن ماشین را پایین بکشید.
12) دستگاه های الکتریکی خود(مانند:جی پی اس، تلفن همراه ، رادیو و..) را خاموش کنید.(نکته: باطری هایشان را در بیاورید)
13) تنها در موارد اورژانس از تلفن همراه استفاده کنید.
14) در صورتی که در منطقه ای باز به صورت گروهی حرکت می کنید، به سرعت از یکدیگر فاصله گرفته، از تجمع به دور هم خودداری نمایید و نکات بالا را انجام دهید.

علایم فرد صاعقه زده و کمک های اولیه

نکته : بدنی که دچار صاعقه زدگی شده , حاوی الکتریسیته نیست و می توانید کمک های اولیه ی ضروری را برای وی انجام دهید . بنابراین از دست زدن به بدن افراد صاعقه زده هراس نداشته باشید .

بر اساس شدت صدمات وارده، علایم فرد آسیب دیده متفاوت است. میزان مرگ و میر در اثر صاعقه حدود 20 تا 30 درصد بوده و در 70درصد موارد قربانیان نجات پیدا می کنند. اما عوارض ماندگاری در آنها به وجود خواهد آمد.
اختلال عصبی ممکن است بصورت کاهش سطح هوشیاری، فراموشی، تشنج، سوزن سوزن یا گزگز شدن انتهای دست و پا، ‌لکنت زبان،شوک، خونریزی های مغزی و کما باشد.
اختلالات قلبی - عروقی بصورت نامنظم شدن ضربان قلب و افزایش فشار خون شدید می باشد.
شایع ترین علت مرگ در افراد صاعقه زده، ایست تنفسی است. پوست از چند طریق ممکن است دچار ضایعه شود. شایع ترین آن، سوختگی حاصل از انتقال سطحی جریان الکتریکی است و همچنین سوختگی در نواحی مرطوب بدن ( زیربغل و کشاله ران ) ممکن است اتفاق بیافتد.
بیش از 50 درصد قربانیان صاعقه دچار پارگی پرده گوش شده و همچنین ممکن است اختلال شنوایی در اثر جابجایی استخوان های گوش میانی بوجود آید.
با صاعقه زدگی چه کنیم؟
در این موارد معمولا کار زیادی از دست شما بر نمی آید مگر آنکه به فنون کمک های اولیه آشنا باشید اما در هر صورت بدانید که:
مصدوم باید در هر شرایطی به بیمارستان انتقال داده شود و دست کم به مدت 24 ساعت تحت نظر قرار گیرد. تنفس و نبض مصدوم ارزیابی شود و در صورت عدم وجود نبض و تنفس، احیای قلبی - ریوی انجام شود. توجه به خونریزی داخلی مصدوم ضروری است.
مصدوم را به آرامش تشویق کنید.
آسیب های ناشی از سوختگی را درمان کنید و مراقب آسیب های ستون فقرات و شکستگی ها باشید